دُعا، طلب و درخواست بندگان از خدا یا آنچه معبود میپندارند، برای رسیدن به خواسته هاست. در متون دینی، دعا به عنوان یکی از راه های ارتباط با خدا و برترین عبادت ها تأکید و با تعابیری مانند سلاح مؤمن و نور آسمان و زمین توصیف شده است. برای دعا آداب و شرایطی از جمله خواندن خدا با اسماء الحسنی، طلب از پروردگار از سر بیم و امید و از روی تضرع و خشوع، شروع دعا با بسمله و حمد و صلوات، ذکر شده است. دعا به زمان و مکان خاصی محدود نشده ولی بعضی از زمان ها و برخی از مکان ها برای دعا کردن مناسب تر معرفی شده است. استجابت دعا در آیات و روایات به رعایت شروطی از جمله همسویی دل و زبان، انقطاع از غیر خدا و دعا همراه با استغفار و عمل صالح مشروط شده است. علی رغم وعده استجابت دعا از سوی خدا، گاه دعای انسان ها به دلائلی مانند لقمه حرام، ترک امر به معروف و نهی از منکر و قطع رحم مستجاب نمیشود. خداوند در قرآن دعاهایی از زبان پیامبران و بندگان صالح خود نقل کرده است که مفسران در مباحث کلامی به آنها استناد کردهاند.
در جوامع حدیثی شیعه و سنی برای برخی ساعات روز و ماه های قمری دعاها و ذکرهای گوناگون قرآنی و غیرقرآنی نقل شده است که به آنها دعای مأثور گفته میشود، از جمله:
- دعای کمیل
- دعای ندبه
- دعای توسل
- دعای عهد
- دعای جوشن کبیر
- و …