مفهوم مصونیت دولت ها و سران آنها از دیدگاه حقوق بین الملل:
هر قطعه از این کره خاکی به استثنای دریاهای آزاد ـ تحت حاکمیت یا متعلق به دولتی است. دولتها هم مانند افراد انسان منفرد و منزوی نیستند، بلکه با قتضای احتیاج با هم روابطی دارند. موقعیت جغرافیای ایجاب می‌کند که یک دولت با دولتهای همسایه خود روابط خاصی داشته با و با دولتهای دیگر روابطی از نوع دیگر، یک این خود مستلزم رفت و آمد بین دولتها (سران دولتها و نمایندگان آنها) می‌باشد.
این روابط و رفت و آمدها مهتاج قواعد و قوانینی بین‌المللی است تا حقوق دولتها را در مقابل یکدیگر تعیین و تحفیظ نمایند. در این بین بحث مصونیت دولتها (علی الاخصوص مصونین قضایی دولتها وپسران آنها) که بخشی از کی پروژه کلان در همین زمینه است، به پیش کشیده می‌شود. ژمصونیت قضایی دولت از جمله مباحث مهم و مناقضه انگیز در حقوق داخلی بین‌الملل می‌باشند که حسب تحولات حقوق بین‌الملل تفکیک بین آن دو امکانپذیر شده است.
تعریف دولت و مفهوم شناسایی دولت:
با شناسایی حق مصونیت دولتها و سران آنها، آنچه بیش از همه مورد احتیاج است، رسیدن به تعریف دقیق و درستی از دولت می‌باشد. بحث در اینکه کدام واحد سیاسی، دولت به معنای حقوق بین‌الملل بین‌الملل است خارج از ب حث این تحقیق است. با وجود این یک مطالعه اجمالی در ماهیت دولت لازم بنظر می‌رسد. و این ماهیت شناخته می‌رسد. و این ماهیت وقتی شناخته می‌شود که عوامل تشکیل‌دهنده دولت مشخص باشند. این عوامل را می‌‌توان در تعریفی از دولت که کم و بیش شامل نظرات مختلف حقوقدانان است دید. در تعریف دولت گفته می‌شود:
«اجتماع گروهی از مردم در قطعه‌ای مشخص از زمین با اطاعت از یک قدرت مستقل که منافع و مصالح آن جا معه را تأمین می‌کند و عهده‌‌دار اداره و نظم آن جامعه است. اسمن «Esmain» حقوقدانان معروف فرانسه در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قن حاضر در یک تعریف کوتاه گفته است: «دولت شخصیت حقوقی ملت است» و آ‹دره هوریو « A. Houriou» حقوقدان معروف و استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تولوز، شبیه این نظریه را بدین صورت بیان کرده است که «دولت تشکیل سیاسی و حقوقی یک ملت است.»
مفهوم مصوت دولت:
- مفهوم مصونیت دولت چیست؟
- آیا مصونیت به معنای عدم مسؤولیت دولت است و یا اینکه فقط امکان اعمال صلاحیت محاکم داخلی دولتها را نسبت به یکدیگر معلق می‌سازد؟
- رابطه آن با مصونیت‌های دیپلماتیک و کن سولی چیست؟ خاستگاه آن کدام است و در پ ایان اینکه منابع آن در حقوق بین‌الملل چیست؟
حقیقت این است که در قوانین پاره‌ایی از کشورها برای دولت اعم از فدرال یا محلی مصونیت‌های قایل می‌شوند که مصونیت دولت خارجی از اِعمال صلاحیت قضایی داخل خویش در زمره ا ین مصونیت‌هاست. البته در جمهوری اسلامی ایران هیچ ماده قانونی که صراحتاً به بحث مصونیت دولت خارجی پرداخته باشد، وجود ندارد. اینکه در عمل آیا دادگاه‌ها مصونیتی برای دولت یا نهادهای خارجی در نظر گیرند، متأسفانه به واسطه عدم انتشار منظم آرای قضایی مشخص نیست.
مصونیت قضایی دولت نیز در حقوق بین‌المللی اگر چه مستقیماً به اعمال یا عدم اعمال صلاحیت قضا یی محاکم داخلی مربوط می‌شود ولی از آن متفاوت است. در این مصونیت، محاکم داخلی دولتها جز در موارد استثنایی از اعمال صلاحیت بر دولتهای خارجی منع می‌شود. در حالی که در مصونیت قضایی دولت در حقوق داخلی، محاکم قضایی از اعمال ص ل احیت نسبت به دولت منبوع خویش منع می‌شود. بنابراین آنگونه که آشکار است، در این جا مراد از «مصونیت دولت» خصوصاً مصونیت قضایی آن در حقوق بین‌الملل است (البته به واسطه حرفه و تخصص نگارنده، بیشتر به این موضوع تأکید می‌شود).
فهرست مطالب:
- مقدمه
- فصل اول: مفهوم، منابع و تئوری های مصونیت دولت
- گفتار اول: تعریف دولت و مفهوم مصونیت دولت
- الف – تعریف مصونیت
- ب – دولت های خارجی و وضعیت سران دولت ها در مصونیت قضایی دولت
- گفتار دوم : منابع مصونیت دولت در حقوق بین الملل
- ۱- منابع قراردادی مصونیت
- ۲- منابع عرضی مصونیت
- گفتار سوم: تئوری های حاکم بر مصونیت قضایی دولت
- الف – تئوری مصونیت مطلق
- ب – تئوری مصونیت محدود
- ج – دکترین عمل دولت
- فصل دوم: مصونیت دولت از صلاحیت محاکم قضایی
- گفتار اول: اصل مصونیت دولتهای خارجی
- گفتار دوم: استثنائات مصونیت دولتهای خارجی
- الف – انصراف از مصونیت
- ب – دوای تقابل دولت
- ج – اعمال تجاری دولت
- ۱- اعمال تصدی دولت
- ۲- اعمال حاکمیت دولت
- ۳- تفکیک بین اعمال تصدی و اعمال حاکمیت دولت
- ۳-۱ : معیار هدف
- ۳-۲ : معیار ماهیت
- ۳-۳ : معیارمختلط کمیسیون حقوق بین الملل
- ۳-۴ : تعریف اعمال تجاری دولت
- د – شبه جرمهای ارتکابی دولت
- ۱- تعریف شبه جرمهای دولت
- ۲- دامه شبه جرمهای دولت
- ۲-۱: شبه جرمهای عمدی و غیرعمدی
- ۲-۲: خساراتی ناشی از شبه جرم دولت
- فصل سوم: مصونیت دولت از اقدامات اجرایی (قهری)
- گفتار اول – اصل مصونیت از اقدامات اجرایی
- گفتار دوم: استنشائات مصونیت از اجرا
- الف – انصراف از مصونیت
- ب – اموال تجاری
- ۱-اموال مورد استفاده در فعالیتهای تجاری دولت خارجی
- ۲- اموال مطلقاً مصون
- ۲-۱: اموال نظامی
- ۲-۲: اموال دیپلماتیک
- ۳-۲: اموال بانک مرکزی
- ج – مصونیت از اجرا و شبه جرمهای دولت
- سخن آخر
- فهرست قضایا
- فهرست اختصارات
- فهرست منابع و ماخذ