مسجد سمبل هنر اسلامی:

در نگاهی به معماری و هنر اسلامی دو وجهه نظر معنوی و صوری در آراء مستشرقینی چون‏ «بورکهارت‏» و «کربن‏»از یکسو و «آرنولد» و «گدار» از سوی دیگر ظهوری کامل دارد. بورکهارت و کربن و اتینگهاوسن چنان به هنر اسلامی نگریسته‏ اند که‏ حتی در خانه ساده کعبه جهانی از رمز و راز دیده ‏اند، در حالی که نگاه پوزیتویستی گدار و  آرنولد و کونل به معماری و نقاشی چنان است که گویی اسلام در آغاز چون فکر و اندیشه مردم بادیه نشین، برهوتی بی‏فکر و هنر بیش نبوده است. هر چند میان این دو اندیشه جدایی و شقاقی بنیادی وجود دارد، اما گه گاه به هم نزدیک می‏شوند.

مساجد:

مساجد به جهت ماهیت دینی‏شان کمتر می‏توانستند تمایلات آشکار کافرانه و دنیوی ‏حکومت امویان را در قلمرو هنر بنمایند. جز اجزای ساختمانی از گنبد و محراب و مناره ‏و امثال آن، آنچه که در این دوره می‏توانست چنین تمایلاتی را ظاهر سازد نوع تزیینات‏ بناها بود. از اینجا آثار هنری زینت‏ بخش کوشک های شکاری یا کاخ های زمستانی امیران ‏اموی نه تنها التقاطی بوده و از الگوهای نقاشی هلنیستی و پیکر تراشی ساسانی یا قبطی و موزائیک رومی تقلید شده ‏اند، بلکه سر مشقی هستند از شرک.

مهمترین این کاخ ها:

دو کاخ ‏«مشتی‏» و «عمرا» است، که بیشتر از معماری ایرانی تبعیت کرده ‏اند.از دیگر کاخ های بنی امیه‏ «قصر شرقی و غربی‏» در شمال دمشق است که مجموعا آنها را قصر «یمر» می‏ نامند و پس از آن قصر «منیه‏» در کنار دریاچه طبریه است که تزیینات سنگی، گچی و موزائیکی و نقاشی یا بنایی داشته است. «خربه المفجر» نیز از این کوشک های رومی و ساسانی‏ وار است.

محراب مساجد:

بی‏ تردید از جلوه ‏های اصیل هنر اسلامی است که با عبادات اسلامی ‏پیوند می‏خورد. محراب قبله‏ گاه مسجد تلقی می‏شود. در این نقطه دیوار با فرو رفتگی‏ طاقچه‏ وار به محراب تبدیل شده است. قبله در اندیشه معماران عصر ولید بن عبد الملک هنگام تجدید بنای مسجد نبی (ص) با مایه‏ هایی الهامی از شکل در مانندی که جهت کعبه ‏را نشان می‏داد تکوین یافت.