پدیده ریز گردها (گرد و غبار) در ایران:
ریز گردها مواد جامد بسیار ریزی هستند که در اثر باد و طوفان در هوا معلق می شوند. این مواد می توانند مسافت های طولانی را طی کنند و با کم شدن سرعت باد، براساس وزن مخصوص خود بتدریج رسوب نمایند. جنس ریزگردها می تواند از ذرات بسیار ریزرس ،سیلت ، شن ،نمک ها، بقایای گیاهی، مواد تولیدی از کارخانه ها و صنایع، یا مخلوطی از آنها باشد. ریز گردها می توانند مواد سمی و شیمیائی باشند.
زیان ها: ریز گردها می توانند خسارات جبران ناپذیری وارد سازند:
نقش ترکیه در تولید ریزگرد در ایرانرودخانه های دجله و فرات شاهرگ های حیاتی عراق محسوب می شوند.
- یکی از برنامه های ترکیه همواره مهار آب رودخانه های فرات و دجله بوده است.
- جنگ های مختلف (جنگ ایران و عراق ، جنگ خلیج فارس و …) فرصت های مناسبی را برای ترکیه بوجود آورده اند تا برنامه های خود مبنی بر مهار هرچه بیشتر
- آب رودخانه های دجله و فرات را به اجرا در آورد.
- ظهور گروه های تروریستی و درگیر شدن دولت های سوریه و عراق در مبارزه با آنان، فرصت دیگری برای ترکیه پیش آورده است تا بر این منابع آبی که نقش تعیین کننده ای در زندگی مردم سوریه و عراق دارند هرچه بیشتر کنترل داشته باشد.
برخی از فعالیت های دولت ترکیه برای مهار آب رودخانه های دجله و فرات (کاهش سهم سوریه و عراق از آب این رودخانه ها):
- تعدادی از بزرگ ترین طرح‌های سدسازی ترکیه بر روی رودخانه های دجله و فرات به اجرا گذاشته شده است.
- ترکیه نیاز خود را از آب رودخانه های دجله و فرات تأمین می کند، آب باقیمانده به سوی سوریه و عراق سرازیر می‌شود.این کاهش شدید آب ورودی به عراق موجب خشک شدن باتلاق ها (هورها) (فاجعه زیست محیطی) و ایجاد شرایط برای تولید گرد و غبار و هجوم آن به ایران شده است.
- گفته می شود که ترکیه تاکنون ۱۴ سد بر رودخانه فرات و ۸ سد و بر رودخانه دجله ساخته است. همچنین ۱۹ نیروگاه برق آبی بر روی این رودخانه ها ساخته است.
کانون های ایجاد ریزگردها در جنوب ایران:
- کانون داخلی
- کانون های خارجی
۱ ـ کانون داخلی: ۱۵ تا ۲۰% از ریزگردها از کویر ها و بیابان های یا باتلاق های خشک شده داخلی بوجود می آیند .علت این امر را می توان در عوامل زیر دانست:
- کاهش شدید نزولات جوی و خشکسالی های پی در پی و طولانی مدت در سال های اخیر
- احداث سد ها در بالادست رودخانه های خوزستان و هدایت آب به مناطق دیگر
- خشک شدن تالاب ها و باتلاق های داخلی در نتیجه احداث سدها و انحراف آب رودخانه های بالادست
- تخریب و یا نابودی پوشش گیاهی منطقه (جنوب ایران) بخصوص پوشش گیاهی زاگرس. پوشش جنگلی این ناحیه در معرض نابودی است. این امر خود موجب
- کاهش نزولات جوی و تشدید خشکسالی در جنوب ایران شده است.
- فعالیت شرکت های نفت و گاز و سایر شرکت های داخلی و خارجی
- عوامل متعدد دیگری که موجب تخریب خاک ها و اراضی شده است.
۲ ـ کانون های خارجی تولید ریزگرد ها: کشور عراق (کانون دوم):
- خشک شدن باتلاق های یا هور ها در شمال عراق به علت کاهش آب رودخانه های دجله و فرات ناشی از مهار آب ها توسط ترکیه
- از بین رفتن پوشش گیاهی در اثرجنگ و فعالیت های ناشی از آن.
- تسلط گروه های تروریستی بر بخشی از مهمترین منابع آب عراق (سدها) و بستن دریچه این سدها برای فشار بر دولت عراق (تشدید خشکسالی)
- فعالیت های مربوط به توسعه صنایع نفت و گاز و … که اثرات زیانباری از جمله: خشکاندن هورها، تخریب پوشش گیاهی، تخریب خاک، آلودگی محیط زیست و … و نیز تشدید خشکی داشته اند.