کانی ها:

کانی ماده‌ای طبیعی و جامدی است که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارند و در ترکیب سنگ‌ های پوسته زمین یافت می‌شود و دارای فرمول شیمیایی و ساختمان اتمی مشخص است و در صنایع مختلف مانند خمیر دندان‌ سازی، ساعت‌ سازی و … کاربرد دارد. به زبان ساده اگر بخواهیم کانی را از نگاه شیمی و زمین‌ شناسی به‌ طور همزمان نگاه کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که تعریف از کانی همانند تعریف همزمان از عنصر و مولکول است، با این تفاوت که کانی نه می‌تواند همیشه از یک عنصر تشکیل شده باشد و نه تعریف مولکول را به‌طور کامل بتواند داشته باشد؛ بلکه کانی کوچک‌ترین جز از یک ماده معدنی هست که به سبب ویژگی‌ های منحصر بفردی (منظور ساختار اتمی و نوع ترکیب ملکولی یا شیمیایی) که دارد، باعث متفاوت بودن آن ماده معدنی از دیگر مواد معدنی خواهد شد.

به‌ طور مثال، اگر خاک رس را در نظر بگیریم کانی‌ های تشکیل دهنده آن (کائولینت، مونت موریلونیت، ایلیت) باعث شده‌ است که رس دارای ویژگی منحصر به فردی باشد که از آن به عنوان رس تلقی شود؛ یعنی اگر از دیگر کانی‌ ها در اندازه رس استفاده کنیم (مانند خاک سنگی که به سبب تراش کاری و صیقل دادن سنگ در حد میکرون از دستگاه برش کاری ریخته می‌شود)، هرگز ویژگی کانی رس را آن کانی نخواهد داشت؛ زیرا کانی رس دارای آرایش اتمی و ترکیب شیمیای منحصر به خود است که از آن در علم زمین‌شناسی به عنوان کانی یاد می‌شود. برخی کانی‌ها از یک عنصر خالص و بسیاری از آن‌ ها از دو یا چند عنصر درست شده‌ اند. واژه کانی از واژه فارسی کان گرفته شده‌است که به آن سنگ معدن نیز گفته می‌شود.

بنابراین، کانی به ماده‌ای گفته می‌شود که به‌ طور طبیعی از معدن (کان) به دست می‌آید و معدن بخشی از پوسته زمین است که در آن به اندازه چشم‌گیری کانی یافت می‌شود. موادی مانند شیشه، چینی، آلیاژ های گوناگون که انسان آن‌ ها را ساخته‌ است و موادی مانند مروارید، صدف، استخوان، عاج و بسیاری دیگر که جان‌ داران می‌سازند، کانی نیستند. تنها استثناء از این تعریف گرافیت و زغال سنگ است که در حقیقت منبعی آلی دارند ولی در مسیر تکامل خود دستخوش تغییرات بسیار شده‌اند و در حقیقت به‌ طور مستقیم ریشه آلی ندارند. مسئله دیگر یخ است که بیشتر زمین‌ شناسان طبق تعریف، آن را کانی می‌دانند. نفت را نیز گروهی از زمین‌ شناسان کانی می‌دانند.