در کل، در حقوق تجارت دو مورد ضابطه داریم:

• ضابطه موضوعی یا نوعی: در ابتدای امر، اعمال تجاری را تعریف میکنیم. در ضابطه موضوعی، ابتدا اعمال تجاری تعریف شده و سپس فاعل آن اعمال را تاجر میدانیم.
• ضابطه شخصی: در ضابطه شخصی، ابتدا شخص تاجر را تعریف میکنیم. در ضابطه شخصی، شخص تاجر محوریت دارد. در ضابطه شخصی ابتدا تاجر را تعریف می کنیم و سپس اعمال او را تجاری می دانیم.

در حقوق تجارت قوانین کشور ایران، از ضابطه مختلط تبعیت شده است. البته، با غلبه ضابطه موضوعی یعنی مواد ۱ و ۲ ق.ت (قانون تجارت) از ضابطه موضوعی تبعیت کرده و ماده ۳ از ضابطه شخصی تبعیت کرده است.

ماده یک در تعر یف تاجر می گوید:

کسی که شغل معمولی او معاملات تجاری باشد (ماده دو اعمال تجاری ذاتی). تاجر میتواند شخصی حقیقی باشد یا شخصی حقوقی باشد که اگر شخص حقوقی باشد شرکت تجاری می شود. در تکمیل تعر یف باید گفت که شغل معمولی یعنی محل اصلی و متعارف کسب در آمد شخص باشد. نتیجه می گیریم که یک بار انجام اعمال تجاری شخصی را تاجر نمی کند مثلا من می بینم سکه در حال گران شدن است این مال منقول را یک بار میخرم تاگران تر که شد آن را بفروشم.

این عمل، عملی تجاری است اما من را تاجر نمی کند. هرچند که آن عمل عمل تجاری باشد. بنابراین، اگر کارمندی مبادرت به اعمال تجاری نماید به شرطی که آن عمل، محل اصلی کسب درآمد باشد تاجر است. اگر هرروز عمل تجاری انجام دهیم ولی محل اصلی کسب درآمد، از کار در اداره پول بیشتری دربیاریم مثلا ۱۰ میلیون باشد ولی از اعمال تجاری ۲ میلیون دربیاریم حتی اگر هر ماه انجام دهیم محل اصلی کسب در آمد همان است که مقدارش بیشتر است.

حقوق تجارت عبارت است از:

مجموعه مقررات حاکم بر تجار و روابط تجاری:

تعریف حقوق: حقوق جمع حق است و حق عبارت است از امتیازی که در جامعه بر حسب قانون، قرارداد یا عرف و عادت برای شخص ایجاد و دیگران موظف به احترام آن هستند.

تقسیمات حقوق:

1. حقوق خارجی: حقوق خارجی عبارت است از کلیه قوانین، مقررات، قراردادها و عرف و عاداتی که حاکم بر روابط خارجی دولتها و اشخاص است.
2. حقوق داخلی: به کلیه قوانین، مقررات و ضوابط و عرف عاداتی گفته می شود که حاکم بر قلمرو یک کشور معین و مشخص است.

اهداف درس ـ اهداف کلی درس حقوق تجارت را می توان بشرح زیر خلاصه نمود:

• آشنایی با اصول کلی قوانین و مقررات تجاری
• آشنایی با انواع شرکت های تجارتی
• آشنایی با انواع اسناد تجارتی
• آشنایی با انواع قراردادهای تجارتی، ضمانت و ورشکستگی

فهرست مطالب:

• کلیات
• باب اول: تاجر و معاملات تجاری
• باب دوم: شرکت های تجارتی
• باب سوم: اسناد تجارتی
• باب چهارم: قراردادهای تجارتی
• باب پنجم: ورشکستگی