مقدمه ـ نفت:
یکی از برجسته ترین دستاوردهای اقتصادی در صد سال گذشته، رشد و توسعه صنعت نفت بوده است. در سال ۱۸۵۰، در واقع نفتی در جهان تولید نمی شد. سپس، در پس اکتشافاتی که در ایالات متحده آمریکا و روسیه هر دو انجام شد، کل تولید پس از سال ۱۸۶۰ به سرعت رو به افزایش گذاشت و تا سال ۱۸۹۰، تولید جهانی به ۱۰ میلیون تن در سال رسید. از آن تاریخ تاکنون، تولید نفت خام پیوسته در حال افزایش بوده است و تولید جهانی آن تقریباً هر ده سال ۲ برابر شده است. ایالات متحده آمریکا و شوروی هنوز بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان هستند؛ گرچه اهمیت نسبی آنها با افزایش بسیار سریع تولید نفت خام از حوزه دریای کارائیب، خاورمیانه و آفریقا، رو به کاهش گذاشته است.
خاورمیانه، منطقه تولید کننده نفت:
در حال حاضر، خاورمیانه منطقه ای است که در آن تولید نفت در حد قابل ملاحظه ای بیشتر از تقاضاست. طی قرن بیستم، تولید نفت این منطقه برحسب تولید کل جهانی به طور مشخص افزایش یافته است. در دهه ۱۹۳۰ و اوایل دهه ۱۹۴۰ ، میانگین سطح تولید بین دو تا پنج درصد از کل تولید جهان بود، اما در پی احیاء و توسعه صنعت پس از جنگ در منطقه خلیج (فارس)، تولید نفت تا سال ۱۹۵۰ به میزان ۱۵ درصد رسید. از آن تاریخ، اهمیت نسبی نفت و گاز طبیعی خاورمیانه و آفریقای شمالی در تولید جهانی همواره رو به افزایش بوده است، به گونه ای که در سال ۱۹۶۰ از مرز ۲۵ درصد گذشت و در سال ۱۹۷۱ به میزان ۴۰ درصد رسید، در این سال تولید کل نفت منطقه متجاوز از ۱۰۰۰ میلیون تن می شد.
امتیازات نفتی:
در دوره قبل از جنگ جهانی دوم، کشورهای تولید کننده نفت در اطراف خلیج فارس ، امتیازات انحصاری کشف و توسعه منابع نفتی خود را به شرکتهای نفتی غرب واگذار می کردند. این امتیازات بیشتر کشورهای مربوط یا همه آنها را شامل می شد. در این زمان، هشت شرکت اصلی که تحت نظارت سهام آمریکا، بریتانیا، هلند و فرانسه قرار داشت، همه محصول نفت منطقه را تولید می کرد.
این شرکت ها عبارتند بودند از:
- استاندارد اویل (نیوجرسی)، (NEW Jersy) Oil Standard
- استاندارد اویل (کالیفورنیا)، (California) Standar Oil
- موبیل اویل (Mobil Oil)، تگزاکو (Texaco)
- گالف اویل (Gulf Oil)
- بریتیش پترولیوم (British Petrolouim)
- رویال داچ / شل (Royal Dutch / Shell)
- شرکت نفت فرانسه (Compagnie Francaise des Petroles)
اگر چه از آن زمان تاکنون، این وضع مشخصاً تغییر کرده است، اما حتی در اواخر دهه ۱۹۶۰ همین هشت شرکت بیشتر از ۹۰ درصد از تولید نفت منطقه را در انحصار خود داشتند.
فهرست مطالب:
- مقدمه
- خاورمیانه، منطقه تولید کننده نفت
- امتیازات نفتی
- حوزه های نفتی
- لیبی
- مصر
- عراق
- عربستان سعودی
- کویت
- منطقه بیطرف بین عربستان سعودی و کویت
- کشورهای خلیج فارس
- ترکیه
- سوریه
- اسرائیل
- ایران
- ذخایر نفتی
- حمل و نقل خام و فرآورده های نفتی
- عایدات نفتی
- آینده نفت
- منابع و مأخذ