تفکر سیستمی:
بسیاری از اجزای سیستم های اجتماعی ـ فنی گونه هایی از رفتارهای قاعده مند را نشان میدهند و بررسی های دقیق علمی دانش بسیاری را در خصوص این قاعده مندی ها فراهم کرده اند. بنابراین با بسیاری از مسئله هایی که در سیستم های اجتماعی ـ فنی بروز میکنند می توان به کمک این دانش و کاربرد درست آن و با استفاده از ابزارهای منطقی کمی و ساخت یافته علم و فناوری امروزین برخورد نمود.
روش شناسی:
چند با مرور ادعاهای مدافعان رویکردهای مختلف تفکر سخت سیستمی که نظرات جامع تر و روشن تری را مطرح کرده اند در سال ۱۹۸۱ متدلوژی مشخصی را مطرح کرد تا نشان دهد که همه طرفداران رویکردهای گوناگون سخت سیستمی در واقع از نظر روش شناسی مشابه یکدیگرند . خوانندگان این کتاب به خاطر می آورند که روش شناسی در تفکر سیستمی کاربردی کنشگران این حوزه را راهنمایی می کند که چگونه فلسفه و نظریه مرتبط با این رویکرد را کاربردی و عملیاتی کنند. چک لند با نگاهی به روش شناسی های پیشنهادی متفکران سخت سیسامی نتیجه گرفت که همه آن ها یک الگو را مورد استفاده قرار می دهند . آنها عمدتاً این پیش فرض را دارند که می توانند هدف معینی را برای سیستمی که می خواهند بهبودش دهند تعریف کنند.
و بر این باورند که وظیفه آن ها به کارگیری منظم کارآترین ابزارها جهت دستیابی به آن اهداف معین است . ما می توانیم این نتیجه گیری چک لند را با مرور روش شناسی های ویژه تحقیق در عملیات (OR) ، تجزیه و تحلیل سیستم ها (SA) و مهندسی سیستم ها (SE) مورد بررسی قرار دهیم. اولین توضیح کامل در مورد روش شناسی کلاسیک تحقیق در عملیات در سال ۱۹۵۷ در کتاب درسی که توسط چرچمن، ایکاف و آرنوف تالیف شده بود آورده شد . نویسندگان این کتاب ادعا کرده بودند که تحقیق در عملیات کاربرد پیشرفته ترین فنون علمی توسط گروه های میان رشته ای در رویارویی با مسائل سازمان های پیچیده است و در این مورد استفاده از رویکرد سیستمی ضروری است.
آن ها یک متدلوژی شش مرحله ای را به شرح زیر پیشنهاد کردند:
- صورت بندی مسئله
- ساختن یک مدل ریاضی که معرف سیستم مورد نظر باشد
- استخراج یک راه حل از مدل
- آزمون مدل و راه حل استنتاج شده از آن
- برقرار کردن کنترل نهایی در خصوص راه حل استنتاج شده
- پیاده سازی راه حل مورد نظر
بنابراین در روش شناسی فوق تاکید اصلی بر صورت بندی مسئله ( مشخص کردن تصمیم سازان و اهداف ایشان و سیستم مورد نظر ) در مراحل مدل سازی و پیاده سازی است.
ارزش روش شناسی نرم سیستمی برای مدیران:
روش شناسی نرم سیستمی از مدیران می خواهد که رویکرد مبتنی بر هدفجویی که در ذهنشان جایگیر شده است با یم رویکرد مدل ـ محور مبتنی بر مدیریت ارتباطات جایگزین کنند . آن ها می توانند با استفاده از مدل های سیستم فعالیت انسانی و با در نظر گرفتن همسازی های ممکن در میان ذینفعان، راه خود را به سوی تغییراتی که باید انجام شوند و تحقق آن ها نیز امکان پذیر است پیدا کنند . این فرآیندی است که آن ها می توانند با بهره گیری از روش شناسی نرم سیستمی (نوعی از روش شناسی که می توانند درونی ذهن خود کنند بدون آنکه تماسشان را با پویایی مسئله از دست بدهند)به اجرا درآورند. با این نوع سوگیری شگفت آور نخواهد بود اگر دستاوردها و ارزش های زیادی نصیب مدیران شود.
در اینجا به پنج نکته عمده اشاره می کنیم:
- برای اجرای روش شناسی نرم سیستمی لازم نیست که پیش از شروع فرآیند حل مسئله ، اهدافی روشن شوند ، بلکه بر اساس شرایط عادی مدیریت و با توجه به تصویر بی سامانی (در هم تنیدگی) سازمان راه های پیش رو را پیشنهاد می کند و به جستجوی توافقاتی برای اقدام می پردازد – بنابراین به سادگی جذب فرآیندهای سازمانی می شود.
- روش شناسی نرم سیستمی با استفاده از مدل های فعالیت انسانی راهی عالی را برای جستجو و کشف اهداف پیشنهاد می کند تا در نتیجه ، دریابد که با توجه به تاریخچه مسئله ، فرهنگ و سیاست های جاری سازمان انجام چه اقداماتی امکان پذیر است.
- روش شناسی نرم سیستمی یک سیستم یادگیری روشن و موثری را فعال می کند که در آن روش های جاری نگاه به موضوعات و اقدام در خصوص آنها می توانند به چالش کشیده شوند و این روش می تواند به تغییر جهان بینی ها بینجامد و راه هایی نو و جذاب را برای تغییرات پیش روی قرار دهد.
- روش شناسی نرم سیستمی نشان داده است که طراحی سیستم های پشتیبانی موثر ، همچون سیستم های اطلاعاتی ، وابسته است به درک روشن از فعالیت های هدفمندی که باید در درون مرتبه ای بالاتر از سیستم فعالیت های انسانی پشتیبانی شوند.
- بعضی روش های قوی و کارآمد مانند تصویرهای کلان ، تعاریف ریشه ای و مدل های مفهومی ساخته و پرداخته و پالایش شده اند تا در کاربرد روش شناسی نرم سیستمی مورد استفاده قرار گیرند.